حافظه چیست؟
همه ما کم و بیش می‌دانیم حافظه چیست. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید بدون وجود آن زندگیمان چه شکلی می‌شد؟ یک روز خود را در نظر بگیرید. از زمانی که از خواب بیدار می شوید تا زمانی که بخوابید در معرض انبوهی از اطلاعات قرار دارید. پست‌های اینستاگرام، پیام‌هایی که با دوستانتان رد و بدل می‌کنید، وظایف و تکالیفی که موظف به انجام آن‌هایید و … . دریافت، ذخیره و یادآوری چیز‌هایی که یاد می‌گیریم یا تجربه می‌کنیم همان حافظه است. بدون حافظه یادگیری زبان، علایم و نشانه‌ها، قوانین و مقررات، ارتباطات اجتماعی، کسب دانش، رشد و پیشرفت ممکن نبود. همچنین بخشی از هویت ما که به تجربیات گذشته ما برمی‌گردد و خاطرات خوب و بد ما با وجود حافظه میسر است. بدون آن عزیزانمان را نمی شناختیم و دلتنگ نمی شدیم.
حافظه چگونه شکل می‌گیرد؟
رمزگذاری:
وقتی با اطلاعات یا تجربیات جدیدی مواجه می‌شویم این اطلاعات توسط حواس ما دریافت می‌شوند. مثلاً صدای استاد را توسط گیرنده‌های شنوایی موجود در گوشمان دریافت می‌کنیم. یا مراحل پخت یک غذا را توسط گیرنده‌های موجود در چشممان دریافت می‌کنیم. این اطلاعات برای اینکه به مغز ارسال شود و برای آن قابل فهم باشه باید تغییر شکل بدهد. بنابراین کدگذاری یا رمزگزاری اولین مرحله از فرایند حافظه است که طی آن اطلاعات به شکلی تبدیل می‌شود که در مغز قابل فهم و ذخیره باشد.
مثلاً طلا را در نظر بگیرید. زمانی که این فلز قیمتی از معدن استخراج می‌شود هیچ شباهتی به آنچه در بازار می‌بینیم ندارد. متخصصان این حوزه بعد از پیدا کردن معدن طلا و استخراج آن، طلا را با نسبت خاصی با فلزات دیگر ترکیب می‌کنند که شکل‌پذیر و قابل استفاده باشد. درست مانند کدگذاری اطلاعات در مغزمان.
ذخیره:
سپس اطلاعات وارد شده به مغز باید ذخیره شود. اما می‌بینیم که همه اطلاعاتی که در معرض حواس ما قرار می‌گیرد لزوماًدر ذهنمان ثبت نمی‌شود و یادمان نمی‌ماند. چون ذهن هم مثل هر انبار دیگری یک ظرفیت مشخص دارد و اطلاعات رو برای مدت زمان خاصی نگه می‌دارد. اطلاعات ابتدا در حافظه ی کوتاه مدت ذخیره می‌شوند. این مخزن ظرفیت بسیار محدودی دارد و اطلاعات را تنها برای مدت زمان اندکی نگه می‌دارد. اگر اطلاعات را تکرار و تمرین کنیم از حافظه‌ی کوتاه مدت وارد حافظه‌ی بلند مدت می‌شوند و در آنجا برای مدت زمان زیادی بایگانی می‌شوند تا در موقع نیاز بازیابی و یادآوری شود. ظرفیت حافظه بلند مدت بسیار بیشتر از حافظه‌ی کوتاه مدت است. اما اگر تمرین و تکرار صورت نگیرد اطلاعات نه تنها وارد حافظه‌ی بلند مدت نمی‌شود بلکه از حافظه‌ی کوتاه مدت نیز حذف می شود.
بازیابی:
مرحله سوم بازیابی است. بازیابی یعنی اطلاعات ذخیره شده به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه فراخوانده می‌شوند. اگر اطلاعات به صورت پراکنده در انبار ذهن انباشته شوند پیدا کردن و یادآوری آنها زمانی که به آنها نیاز داریم سخت و گاهی ناممکن است. درست مثل گشتن در یک انبار شلوغ و نامرتب. اما اگر اطلاعات به صورت سازماندهی شده ذخیره شوند بازیابی آنها راحت خواهد بود. یادآوری می‌تواند تعمدی باشد مثل زمانی که می‌خواهیم اطلاعات یادگیری شده را در برگه‌ی امتحانی بنویسیم یا ممکن است منفعلانه و خودکار باشد مثل یادآوری مهارت رانندگی.
عوامل متعددی می تواند بر هر یک از این مراحل تاثیر بگذارد و کدگذاری، ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات را با مشکل مواجه کند. افسردگی و اضطراب از جمله مشکلات روانشناختی هستند که می توانند در فرایندهای حافظه اختلال ایجاد کنند.
انواع حافظه چیست :
دانشمندان بر اساس نوع اطلاعاتی که در مغز ذخیره می‌شود برای حافظه انواع متفاوتی در نظر گرفته‌اند.که عبارت است از:
رویدادی (Episodic memory):
شامل خاطرات شخصی و رویداد‌هایی است که تجربه کرده‌ایم. این نوع حافظه مربوط به تجارب شخصی ماست که به زمان و مکان خاصی وابسته است. خاطرات سربازی یا دوران مدرسه یا یادآوری آنچه در جمع دوستانه‌ای که دیروز شرکت کردیم، همه مثال‌هایی از حافظه رویدادی هستند.
معنایی (SEMANTIC MEMORY):
این حافظه، اطلاعات عمومی ما از جهان را شامل می‌شود. مانند پایتخت کشور‌ها، مطالبی که در مدرسه می‌آموزیم،مفهوم یا تعریف کلمه‌ها، آگاهی از اینکه الان چه سالی است، در چه کشوری هستیم و رییس جمهور ما چه کسی است.
رویه‌ای (procedural memory):
این حافظه مربوط به چگونگی انجام دادن کارهاست. راه رفتن، غذا خوردن، دوچرخه سواری، بستن بند کفش و تایپ کردن نمونه‌هایی از حافظه رویه‌ای هستند. در واقع حافظه رویه‌ای مربوط به مهارت‌هایی است که در طول زندگی کسب کرده‌ایم و در زمان نیاز به صورت خودکار فراخوانی می‌شوند.
آینده‌نگر (prospective memory):
این نوع حافظه تصمیمات و مقاصدی که برای آینده در نظر داشتیم را در خود جای می‌دهد. در واقع حافظه آینده‌نگر باعث می‌شود فرد به یاد بیاورد در ساعتی خاص با دوست خود تماس بگیرد، هر شب داروی تجویز شده‌اش را بخورد ، برای تولد یکی از اعضای خانواده خود هدیه بخرد و اجاره هر ماه را بپردازد و … .
علاوه بر این تقسیم‌بندی‌ها، متخصصان بر اساس مدت زمانی که اطلاعات در هر بخش حافظه نگه‌داری می‌شود، آن را به سه نوع تقسیم‌بندی کرده‌اند که عبارت‌اند از :
حافظه‌ی حسی:
در قست های قبل گفتیم که محرک‌ها و اطلاعات توسط حواس ما (بویایی، شنوایی، بینایی و لامسه) شناسایی می‌شوند. این اطلاعات بعد از شناسایی و دریافت توسط گیرندها ابتدا وارد مخزن حافظه‌ی حسی می‌شوند و تا زمان انتقال به کوتاه مدت یعنی برای مدت زمان بسیار اندکی (اطلاعات بینایی کم‌تر از نیم‌ثانیه و اطلاعات شنوایی سه تا چهار ثانیه) در آنجا ذخیره می‌شوند. اگر اطلاعات مورد توجه قرار نگیرند از این مخزن حذف می‌شوند. برای مثال گوشمان فرکانس‌های صدای استاد را دریافت می‌کند و برای سه ثانیه در حافظه حسیمان نگه‌داری می‌شود اما اگر به آن گفته ها توجه نکرده باشیم، مفهوم آنها را به یاد نخواهیم آورد چون وارد مراحل بعدی ذخیره سازی نشده است.
کوتاه مدت:
حافظه کوتاه مدت که به عنوان حافظه فعال نیز شناخته می‌شود، اطلاعاتی است که در حال حاضر از آن آگاه هستیم یا درباره آن فکر می‌کنیم. در روانشناسی فرویدی، از این آن به عنوان خود‌آگاه (هشیاری) یاد می‌شود. توجه به حافظه‌های حسی باعث انتقال اطلاعات به کوتاه مدت می‌شود. اطلاعات ذخیره شده در حافظه کوتاه‌مدت نیز تقریباً برای 20 تا 30 ثانیه حفظ می‌شود.
بلند مدت:
حافظه بلند مدت به ذخیره‌سازی طولانی مدت اطلاعات اشاره دارد. اگر اطلاعات تکرار و تمرین شود وارد این مخزن می شوند. در روانشناسی فرویدی، حافظه بلند مدت را ناخودآگاه (ناهشیار) می‌نامند. این اطلاعات عمدتاْ از آگاهی ما خارج است اما می‌تواند به کوتاه مدت (فعال) فراخوانده شود تا در صورت لزوم استفاده شود. این مخزن ظرفیت نامحدودی دارد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.